सरन्यायाधीश गवई निरोप समारंभात म्हणाले, “मी धर्मनिरपेक्ष,
निवृत्तीच्या अखेरच्या दिवसात भारताचे सरन्यायाधीश भूषण गवई यांनी सांगितले की ते खऱ्या अर्थाने धर्मनिरपेक्ष असून सर्व धर्मांवर विश्वास ठेवतात आणि बौद्ध धर्माचे आचरण करतात. धार्मिक अध्ययनात खोलवर गेले नसले तरी सर्व धर्मांचा आदर करण्याची वृत्ती वडिलांकडूनच मिळाली, असे त्यांनी सांगितले.
त्यांच्या वडिलांचा डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांवरील गाढ विश्वास आणि त्यांच्या सोबत विविध धार्मिक स्थळांना झालेली भेट यांनी स्वतःच्या मनात सर्व धर्मांबद्दल आदराची भावना निर्माण झाली, असे ते म्हणाले. “मी हिंदू, बौद्ध, शीख, इस्लाम-सर्व धर्मांवर विश्वास ठेवतो. मी बौद्ध धर्माचा आचरणकर्ता आहे, परंतु कोणत्याही धर्मात माझा सखोल अभ्यास नाही. मी खऱ्या अर्थाने धर्मनिरपेक्ष असल्याचा मला अभिमान आहे,” असे त्यांनी नमूद केले.
गवई यांनी पुढे सांगितले की दीर्घकाळ प्रलंबित असलेल्या चेंबर वाटपाच्या प्रश्नाचा निपटारा त्यांच्या, न्यायमूर्ती सूर्यकांत आणि न्यायमूर्ती महेश्वरी यांच्या चेंबर वाटप समितीत नियुक्तीनंतर केवळ दोन-तीन बैठकीत करण्यात आला. अनेक वर्षे सोडवता न आलेला मुद्दा त्यांनी न्यायमूर्ती म्हणून शपथ घेतल्यानंतर अल्पावधीत मार्गी लागला. “बारशी संबंधित कोणत्याही प्रश्नांवर सर्वोच्च न्यायालय वकील संघटना (एससीबीए ) आणि सर्वोच्च न्यायालय अधिवक्ते नोंदणी संघटना यांना विश्वासात घेणे गरजेचे आहे, असे मी नेहमी मानत आलो आहे,” असेही त्यांनी स्पष्ट केले.
ते सर्वोच्च न्यायालय अधिवक्ते नोंदणी संघटनेने आयोजित केलेल्या निरोप समारंभात बोलत होते. त्या दिवशी त्यांनी राष्ट्रपती संदर्भातील घटनापीठाचे मत तसेच अरावली पर्वतरांगांवरील पर्यावरणीय प्रकरणाचा निर्णय दिल्यानंतर त्यांना दिलासा मिळाल्याचे त्यांनी हसत सांगितले. साधारणपणे शुक्रवारी होणाऱ्या कामकाजासाठी बहुतेक न्यायाधीश गुरुवारी सायंकाळी व्यस्त असतात; परंतु दोन महत्त्वाचे निर्णय दिल्यानंतर आपल्याला मानसिक शांती वाटली, असेही त्यांनी नमूद केले.
आपल्या ४१ वर्षांच्या न्यायप्रवासाचा उल्लेख करताना गवई यांनी सांगितले की ते पूर्ण समाधानाने पदमुक्त होत असून न्यायमूर्ती सूर्यकांत यांच्या हाती कार्यभार सोपवणार आहेत. न्यायव्यवस्थेने दिलेल्या प्रत्येक संधीबद्दल आपण कृतज्ञ असल्याचे ते म्हणाले. साध्या परिस्थितीतून सुरू झालेला प्रवास त्यांनी आणि न्यायमूर्ती सूर्यकांत यांनी आठवून सांगितला. गवई अमरावतीतील अर्ध-झोपडपट्टी भागातील महापालिका शाळेत शिकले, तर न्यायमूर्ती सूर्यकांत हे हिसारच्या गावातील शाळेत शिक्षण घेत होते. “संविधानातील समानतेचे मूल्य आणि डॉ. आंबेडकरांचे कार्य यामुळे महापालिका शाळेच्या जमिनीवर बसून शिकणाऱ्या एका मुलास आज या पदापर्यंत पोहोचता आले,” असे ते म्हणाले.
ते म्हणाले की न्याय, स्वातंत्र्य, समता आणि बंधुता या प्रमुख घटनात्मक मूल्यांचे पालन करण्याचा त्यांनी न्यायमूर्ती आणि सरन्यायाधीश या दोन्ही भूमिकांत सातत्याने प्रयत्न केला. सहा-साडेसहा वर्षांच्या कार्यकाळात आणि सहा महिन्यांच्या सरन्यायाधीशपदाच्या कार्यकाळात जे काही साध्य झाले ते सर्वोच्च न्यायालयातील न्यायाधीश, वकील, नोंदणी विभाग आणि कर्मचारी यांच्या संयुक्त कार्यामुळेच शक्य झाले, असे त्यांनी सांगितले. “जनतेला फक्त न्यायाधीशांचे चेहरे दिसतात; परंतु न्यायनिर्णयामागे नोंदणी विभाग आणि कर्मचाऱ्यांचे मोठे योगदान असते,” असे त्यांनी ठामपणे नमूद केले.
नवीन सर्वोच्च न्यायालय इमारतीबाबत बोलताना गवई म्हणाले की इमारत फक्त न्यायमूर्तींसाठी नसून वकिलांसाठी आणि न्यायप्रार्थकांसाठीही उपयोगी व सोयीस्कर असणे आवश्यक आहे. बिल्डिंग कमिटीचे अध्यक्ष म्हणून दोन्ही संघटनांच्या पदाधिकाऱ्यांचे मत जाणून घेतले आणि त्यांच्या सूचनांनुसार आराखडे सुधारण्यात आले, असे त्यांनी सांगितले.
समारोपात, गवई यांनी सर्वोच्च न्यायालयाशी संबंधित सर्व घटकांचे सहकार्याबद्दल आभार मानले आणि सांगितले की चाळीस वर्षांहून अधिक कालखंडात त्यांनी कायद्याचे राज्य, कायद्याची प्रतिष्ठा आणि घटनात्मक तत्त्वांची शुचिता जपण्याचा प्रामाणिक प्रयत्न केला.
